Bij Rain(a)Way en Park Positive stellen wij ons als doel om door middel van innovatief design de natuurlijke regenwatercyclus terug te brengen in de stad. Maar wat is die natuurlijke regenwatercyclus eigenlijk en hoe werkt deze precies? Hoe verschilt hij van de stedelijke watercyclus? In dit artikel, geschreven door Stijn, onze onderzoeker en analist, geven we antwoord op die vragen met behulp van cijfers en laten we zien wat we van de natuur kunnen leren om urgente problemen door klimaatverandering en verstedelijking aan te pakken. Als we op een andere manier naar regenwater in de stad kijken en innovatief met onze stedelijke ruimte omgaan, is het mogelijk om de stedelijke watercyclus meer op de natuurlijke watercyclus te laten lijken.
Bergen of afvoeren
In Nederland valt er gemiddeld 850 millimeter neerslag per jaar. Potentieel kan daar 600 millimeter van verdampen, gratis dankzij de zon1.
Enkel het resterende deel hoeft dan nog afgevoerd te worden. In de stedelijke praktijk ligt dit echter heel anders. Het grootste deel van het regenwater wordt na dat het valt direct afgevoerd, zo’n 475mm, waardoor het geen enkele kans krijgt om te verdampen. Hierdoor verdampt er in werkelijkheid maar 250mm.
In de natuurlijke watercyclus kan er veel meer water verdampen, het grootste deel van het water trekt de bodem in, zo’n 400mm en verdampt er tot wel 350mm. Het water dat de bodem intrekt is beschikbaar voor planten. Die planten zorgen er op hun beurt weer voor dat de waterbergingscapaciteit in de bodem beschikbaar is.
Kwestie van timing
Ook als de verdamping van de zon maximaal benut wordt moet alsnog een deel van het water worden afgevoerd. Ook hier kunnen we lessen trekken uit de natuurlijke watercyclus. Van al het water dat wordt afgevoerd, zal het overgrote deel door grondwaterstromen naar de beken en rivieren worden geleid. Doorgaans wordt slechts een paar procent van de jaarlijkse afvoer via het oppervlak afgevoerd. Bovendien zorgt de ruwheid van het oppervlak ervoor dat het water ook nog eens langzamer stroomt.
Grondwaterstromen zijn veel langzamer dan water dat over het oppervlak stroomt, het voordeel hiervan is dat het oppervlaktewater niet in één keer wordt overspoeld met al het regenwater, maar dat dit proces geleidelijk verloopt. Hierdoor verloopt de afvoer constanter, waardoor droogte op een later moment wordt voorkomen. Verstedelijking kan ervoor zorgen dat de afvoerpiek meer dan verdubbelt2.
Nog meer voordelen
Naast het tegengaan van wateroverlast, biedt de natuurlijke watercyclus ook nog andere voordelen. Verdamping van regenwater beschermt ons tegen hitte. De inkomende zonnestralen worden omgezet in waterdamp in plaats van warmte, waardoor het aanzienlijk koeler is. Daardoor is het op een hete zomerdag veel aangenamer in het bos dan in de stad.
Planten vormen een onmisbare link in de natuurlijke watercyclus, ze zijn echter niet alleen belangrijk voor de watercyclus, ze bieden een leefgebied voor allerlei dieren en hebben een positief effect op de gezondheid van mensen. Om planten goed te laten groeien is het van belang dat er voldoende water beschikbaar is in de bodem.
Waar water meer verdampt dan het wordt afgevoerd, wordt bovendien geld bespaard. De infrastructuur die is aangelegd om water van A naar B te verplaatsen kost erg veel geld bij aanleg en onderhoud. Zonne-energie is gratis en kan dus een groot deel van dit werk overnemen.
Oplossingen
Door anders te kijken naar onze stedelijke ruimte kan de stedelijke watercyclus meer op de natuurlijke watercyclus gaan lijken. Innovatief ontwerp kan ervoor zorgen dat water meer de ruimte kan krijgen, groen en openheid opnemen in onze straten kan zorgen dat de bodem zijn sponsfunctie weer vervult. De straat kan zo ingericht worden dat water niet meer richting de putten stroomt maar richting plekken waar het de bodem in kan trekken. Infiltratie, vasthouden en verdampen kan worden gecombineerd met andere functies. Stedelijk groen, als er ruimte voor vrijgemaakt wordt, heeft de potentie om een significante flux te zijn in de stedelijke watercyclus3.
Conclusie
In de natuurlijke watercyclus kan water in de bodem trekken en zorgen planten ervoor dat water weer uit de bodem verdampt. Ook zorgt afvoer via de bodem ervoor dat riolen, sloten en rivieren niet in één keer overspoeld worden met water, maar dat de afvoer geleidelijk plaatsvindt. Zo geeft de natuurlijke watercyclus voor extra verkoeling en geeft het een positieve impuls aan de natuur. Het optimaal benutten van de zon om water te laten verdampen bespaart ook nog eens kosten bij het beheer en onderhoud van infrastructuur.
Door de combinatie van verstedelijking en klimaatverandering is het noodzakelijk dat we anders gaan kijken naar de plek van regenwater in de stad en ervoor zorgen dat de stedelijke watercyclus meer op de natuurlijke watercyclus gaat lijken.
Bekijk in de tool welke waterberging en infiltratie je per parkeerplaats kan bereiken en draag bij aan de waterbalans in de stedelijke omgeving.
